2025 yılında Türkiye’de yapay zeka ve makine öğrenmesi girişimleri için regülasyonlar ve fırsatlar hızla şekilleniyor. Bu yazıda, güncel veri ve örneklerle yeni dönemin öne çıkan trendlerini, riskleri ve fırsatlarını ele alıyoruz.
Giriş: Yapay Zeka Ekosisteminde Yeni Dönem
Yapay zeka (YZ) ve üretken yapay zeka, 2025’e girerken Türkiye’de teknolojik gelişimin merkezine yerleşti. Küresel pazardaki büyüme, yerli girişimlerin ve yatırımcıların ilgisinin artmasına neden oldu. Ancak yeni fırsatlarla birlikte, regülasyonların da sıkılaşması bekleniyor. 2024 sonu itibarıyla Avrupa Birliği’nin Yapay Zeka Yasası (AI Act) gibi uluslararası düzenlemeler, Türkiye’de de benzer mevzuat çalışmalarını hızlandırdı. Geliştiriciler, ürün liderleri ve teknoloji girişimcileri için bu yeni ortamda güncel bilgi, stratejik avantaj yaratıyor.
Okura sağlayacağı değer: Bu bölüm, ekosistemdeki hızlı değişimi ve regülasyonların önemini kavramanızı sağlar.
Güncel Veriler: Türkiye’de Yapay Zeka ve Makine Öğrenmesi Ekosistemi
- 2024’te Türkiye’de Yapay Zeka Girişimleri: Startups.watch verilerine göre, Türkiye’de yapay zeka ve makine öğrenmesi odaklı 120’den fazla aktif girişim bulunuyor. Bu girişimlerin yüzde 35’i sağlık, finans ve perakende sektörlerinde faaliyet gösteriyor.
- Yatırım Trendleri: 2023-2024 arasında, yapay zeka tabanlı girişimlere yapılan toplam yatırım miktarı 150 milyon doların üzerine çıktı. Özellikle üretken yapay zeka (generative AI) alanında çalışan startuplar, toplam yatırımın yaklaşık %45’ini çekti.
- İstihdam ve Büyüme: Türkiye’deki YZ ve makine öğrenmesi girişimleri, 2025’e girerken yaklaşık 4.000 kişiye doğrudan istihdam sağlıyor. Bu rakamın, 2026’ya kadar iki katına çıkması bekleniyor.
Sektöre dair detaylı güncel veriler için Startups.watch ve Türkiye Yapay Zeka İnisiyatifi (TRAI) raporları düzenli olarak takip edilmelidir.
Okura sağlayacağı değer: Bu bölüm, YZ ekosisteminin büyüklüğü ve yatırım dinamikleriyle ilgili güncel, somut bilgiler sunar.
2025 Yapay Zeka Regülasyonları: Neler Değişiyor?
Türkiye’de 2025 yılı, yapay zeka regülasyonları açısından bir dönüm noktası olacak. Dijital Dönüşüm Ofisi ve Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, 2024’te başlattıkları Yapay Zeka Stratejisi’ni (2021-2025) güncelleyerek, veri güvenliği, etik ilkeler ve algoritmik şeffaflık konularında yeni mevzuat hazırlıklarını hızlandırıyor. Özellikle şu başlıklar öne çıkıyor:
- Veri Mahremiyeti ve KVKK Uyumu: Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK), YZ ve makine öğrenmesi uygulamalarında veri toplama ve işleme süreçlerinde daha fazla denetim getirecek şekilde güncelleniyor.
- Algoritmik Şeffaflık: Geliştirilen YZ sistemlerinin karar verme süreçlerinin izlenebilir ve raporlanabilir olması zorunlu hale geliyor. Bu kapsamda, algoritmaların nasıl çalıştığına dair dokümantasyon ve açıklama gereklilikleri artacak.
- Etik Kurullar ve Bağımsız Denetim: Büyük ölçekli YZ projelerinde etik kurulların oluşturulması ve bağımsız denetimlerin yaygınlaştırılması planlanıyor.
Henüz kesinleşmeyen ancak gündemde olan bir diğer başlık ise üretken yapay zeka uygulamalarında telif hakkı ve içerik güvenliği. Özellikle generative AI ile üretilen metin, görsel ve ses içeriklerinin hukuki statüsü, 2025’te Meclis gündemine taşınabilir.
Okura sağlayacağı değer: Bu bölüm, yeni regülasyonların girişimciler ve geliştiriciler üzerindeki etkilerini anlamanızı sağlar.
Startuplar İçin Fırsatlar ve Stratejiler
Regülasyonları Avantaja Çevirme
Yeni regülasyonlar, ilk bakışta kısıtlama gibi görünse de, uyum sağlayabilen startuplar için önemli fırsatlar doğuruyor. Özellikle veri güvenliği ve etik yapay zeka uygulamaları geliştiren girişimler, hem yurt içi hem de yurt dışı pazarlarda rekabet avantajı elde edebilir.
Yatırım ve Fonlama Olanakları
- Kamu Destekleri: TÜBİTAK ve KOSGEB, YZ tabanlı projelere özel fonlar sunuyor. 2025’te bu desteklerin artması bekleniyor.
- Uluslararası Fonlar: Avrupa Birliği’nin Horizon Europe ve EUREKA programları, Türk girişimciler için önemli kaynaklar sağlıyor.
- Kurumsal İşbirlikleri: Yerli banka ve telekom şirketleri, inovasyon merkezleri üzerinden YZ girişimlerine yatırım yapıyor.
Örnek Başarı Hikayeleri
- Vispera: Perakende sektöründe yapay zeka ile raf analizi sunan Vispera, 2024’te aldığı 25 milyon dolarlık yatırım ile Avrupa pazarına açıldı.
- Cbot: Bankacılık ve finans alanında üretken yapay zeka tabanlı sohbet botları geliştiren Cbot, 2025’te Orta Doğu pazarında büyüme hedefliyor.
Teknik Stratejiler
- Model Şeffaflığı: Açık kaynaklı framework’ler ve model açıklama araçları kullanmak, regülasyonlara uyumu kolaylaştırır.
- Otomatik Denetim: Kod tabanında etik ve yasal uyumluluk kontrolleri için otomatik testler entegre edilebilir.
# Python'da basit bir model şeffaflık örneği
import shap
explainer = shap.Explainer(model, X_test)
shap_values = explainer(X_test)
shap.summary_plot(shap_values, X_test)
Okura sağlayacağı değer: Bu bölüm, girişimlerin regülasyonlardan nasıl avantaj sağlayabileceğini ve pratik stratejileri gösterir.
Regülasyonların Geliştiricilere ve Ürün Liderlerine Etkisi
Geliştiriciler ve ürün liderleri için 2025’te öne çıkan başlıklar arasında, yapay zeka projelerinde “gömülü etik” ve “sürdürülebilir veri yönetimi” yer alıyor. Kod geliştirme süreçlerinde şeffaflık ve denetlenebilirlik, artık rekabet avantajı değil, yasal zorunluluk haline geliyor. Özellikle üretken yapay zeka projelerinde, modelin çıktılarının doğruluğu ve önyargı içermemesi kritik önemde.
- Dokümantasyon: Her model için eğitim verisi, algoritma seçimi ve karar mekanizmaları detaylı biçimde kaydedilmeli.
- Yapay Zeka Etik Rehberi: Geliştiriciler için kurum içi etik rehberler hazırlanmalı.
- Sürekli Eğitim: Regülasyonlar ve en iyi uygulamalar konusunda ekiplerin güncel kalması sağlanmalı.
Okura sağlayacağı değer: Bu bölüm, teknik ekiplerin yeni regülasyonlara uygun geliştirme süreçlerini nasıl tasarlay
